Chimbuko na Asili ya Kiswahili from mussa Shekinyashi

Uhuru wa Mtunzi wa Kazi za Fasihi from mussa Shekinyashi

Jifunze kwa video za Slides. Matumizi ya Lugha...

video hii inajumuisha sehemu ya mada ya matumizi ya lugha kwa kidato cha tano na sita. 

kitabu cha watoto wa chekechea

Kitabu cha Watoto
Kitabu hiki ni kwa ajili ya watoto wa nursery schools hasa baby class na pre-unit.

Kinamsaidia mtoto
kusoma alfabeti za kingereza.
Kujua kuziandika
Kujifunza misamiati ya kingereza kwa msaada wa picha
Kujifunza majina ya rangi na namna ya kupaka rangi.

Gharama ya kitabu hiki ni 3000/-
Kinapatikana Dar es Saam na Arusha.
Kwa wanaohitaji vingi bei inakuwa chini na unaweza kutumiwa popote ulipo Tanzania.
Nahitaji mawakala popote Tanzania.
Mawasiliano
mussashaky@yahoo.com
0785 80 75 65
0714 80 75 65

UHAKIKI WA DIWANI YA WASAKATONGE

UHAKIKI WA DIWANI YA WASAKATONGE

Mwandishi: Muhammed S. Khatib

Mchapishaji: Oxford University Press

Mwaka: 2003

UTANGULIZI

Uhakiki umefanyika katika diwani ya Wasakatonge.Diwani hii ina jumla ya mashairi sitini na moja (61). Lakini kwa nia ya kurahisisha uelewa mashairi machache tu yameteuliwa kutoka katika diwani hii na kufanyiwa uchambuzi wa kina. Haufungwi na uteuzi wa mashairi haya tu, unaweza kwenda mbali zaidi na ukajifunza mashairi mengine zaidi ya haya kutoka katika diwani hii. Hilo pia litakusaidia kupanua uelewa wako juu ya tasnia ya ushairi na kujiweka katika nafasi nzuri ya kufaulu somo la Kiswahili katika mitihani ya Kiswahili hapo shuleni kwako na pia katika mtihani wako wa taifa wa kidato cha nne.

1. Wasodhambi

1.      Wasodhambi!

Wako wapi? Ni wangapi?

Nchi zipi? Chao kipi?

Haki ipi? Nakuwa vipi?

Nauona,

Unafiki.

2.      Wavilemba!

Wavilemba, na majoho,tasibihi,

Wajigamba,safi roho, ni kebehi,

Wanotenda,

Unafiki.

3.      Warozari!

Misalaba, na majuba, na hotuba,

Nyingi toba, zenye hiba, na haiba,

Mambo yao,

Unafiki.

Fani

Mtindo

Shairi la wasodhambi ni shairi la kisasa. Mpangilio wake unaonesha kuwa shairi hii ni huru, halifungwi na kanuni za kimapokeo.

Muundo

Muundo katika ushairi huzingatia idadi y mistari katika shairi. Idadi ya mistari ni mitano (5) hivyo muundo wake ni takhmisa.

 Taswira

Mshairi ametumia taswira zifuatazo katika shairi hili ili kujenga picha kwa wasomaji:

Wasodhambi – muunganiko wa maneno mawili: wasio na dhambi.

Wavilemba – watu wenye maadili

Majoho – watu wasomi

Warozari – wakristu safi

Misaraba – wakristu safi

Majuba – waislamu safi

Tasibihi – waislamu safi

Hotuba – wanasiasa/ wasomi

Dhamira

Shairi hili linadhamira kuu moja:

Unafiki : ni kitendo cha …mshairi anaonesha kuwa baadhi watu wanaoonekana watakatifu mbele za macho ya jamii huwa ni wanafiki kwa kuwa wanafanua dhambi kama watu wengine. Kwa mfano katika ubeti wa pili mshairi anasema:

“…Wajigamba,safi roho, ni kebehi,

Wanotenda,

Unafiki.”

Mshairi anatumia taswira kama; waviremba, majoho, tasibihi na majuba ili kuwasilisha watu wema. Lakini katika uhalisia watu hawa wanamatendo ya dhambi kama watu wengine.

2. Wasakatonge

1.      Wasakatonge na juakali

Wabeba zege ya maroshani,

Ni msukuma mkokoteni,

Pia makuli bandarini,

Ni wachimbaji wa migodini,

Lakini maisha yao chini.

2.      Juakali na wasakatonge

Wao ni manamba mashambani,

Ni wachapa kazi viwandani,

Mayaya  na madobi wa nyumbani,

Ni matopasi wa majaani,

Lakini bado ni masikini.

3.      Wasakaatonge na juakali

Wao huweka serikalini,

Wanasiasa madarakani,

Dola ikawa mikononi,

Wachaguliwa wa ikuluni,

Lakini wachaguaji duni.

4.      Juakali na wasakatonge

Wao ni wengi ulimwenguni,

Tabaka lisilo ahueni,

Sikuzote wako matesoni,

Ziada ya pato hawaoni,

Lakini watakomboka lini?

Fani

Mtindo

Shairi la wasakatonge ni shairi la kisasa. Mpangilio wake unaonesha kuwa shairi hili ni huru, halifungamani na kanuni za kimapokeo.

 Muundo

Idadi ya mistari katika shairi hili ni mistari sita (6). Hivyo muundo wake ni Tarsidisa.

Matumizi ya Tamathali za Semi

Taswira

Mshairi ametumia taswira mbili kujenga picha kwa wasomaji:

 Juakali  -  hali ngumu ya maisha wanayoishi watu wa tababka la chini.

Wasakatonge  -  watu wenye hali ngumu kimaisha,hasa kupata chakula cha siku husika. Wao hutafuta pesa ya kujikimu kwa siku chache na isiyoweza kuweka akiba. Hivyo kila siku wao husaka tonge na si ziada.

Mbinu nyingine za kisanaa

Dhamira

Umasikini: ni hali ya kushindwa kukidhi mahitaji muhimu ya maisha. Wasakatonge wanaoneshwa kuwa ni watu masikini. Mshairi  anasema:

“…Ni matopasi wa majaani,

Lakini bado ni masikini…”

Utabaka: Kundi la watu katika jamii linalojitofautisha na kundi jingine kwa misingi ya kiuchumi na kielimu. mshairi anaonesha kwamba katika jamii yetu kuna utabaka. Anaenda mbali zaidi na kuonesha kwamba wasakatonge ni watu wa tabaka la chini. Anaposema:

“…Wao ni wengi ulimwenguni,

Tabaka lisilo ahueni…”

Unyonyaji: ni hali au tabia ya mtu au kikundi kupokea mapato makubwa bila ya kufanya kazi au kwa kufanya kazi kidogo.  Mshairi katika ubeti wa kwanza anonesha kuwa watu wa tabaka la chini hufanya kazi nzio na za nguvu kunufaisha wenye pesa lakini wao siku zote hubaki masikini.

“…ni wachimbaji wa migodini,

Lakini maisha yao chini…”

3.    Hatuna kauli

1.      Hatuna sisi kauli,

Ni kwa yetu sisi maduhuli,

Si umma si serikali.

2.      Mavuno yetu shambani,

Madini ya aridhini,

Ulaya bei ni duni.

3.      Vitu vyao viwandani,

Madawa pia mashini,

Bei zake za thamani.

4.      Maagizo tunapewa,

Mipango tunapangiwa,

Na amri tunatolewa.

5.      Sera zote sio zetu,

Zimeletwa huku kwetu

Hazina faida katu.

6.      Twapewa yake mitaji

Tuwe wasimamiaji

Pia watekelezaji

7.      Tunatumia nguvu zetu

Bila kupata kitu

Chenye na faida kwetu.

8.      Hakika ni uonevu,

Kwa kujifanya werevu

Wenye mbinu za mabavu.

Fani

Mtindo

shairi la hatuna kauli ni shairi la kisasa, mpangilio wake haufungwi na kaida za kimapokeo.

Muundo: shairi hili lina,uumdo wa tathilitha; idadi ya mistari ni mitatu (3).

Taswira

 Taswira zilizotumika katika shairi hili hasa ni jina la shairi; kimsingi jina hili linasimamia dhana kwamba nchi za kiafrika bado ziko chini ya ukoloni.

 Dhamira

Unyonyaji: ni hali au tabia ya nchi au kikundi cha watu kupokea mapato makubwa bila ya kufanya kazi au kwa kufanya kazi kidogo. Mshairi anaonesha dhamira hii katika ubeti wa pili anapojadili juu ya bei za mazao na madini yanayotoka katika nchi zetu katika soko la dunia. Anasema:

“Mavuno yetu shambani,

   Madini ya aridhini,

   Ulaya bei ni duni”

Ukandamizaji: ni hali au namna ambayo kundi Fulani la watu hunyima haki wananchi wengine katika mambo ya kisiasa na uchumi. Dhana ya ukandamizaji imejadiliwa katika shairi hili, mshairi anafafanua namna bidhaa kutoka nchi za magharibi zinavyouzwa kwa bei ghali ukilinganisha na bidhaa kutokakwetu Africa. Katika ubati wa tatu, mshairi anasema:

“Vitu vyao viwandani,

  Madawa pia mashini,

  Bei zake za thamani”

Ukoloni mamboleo: ni namna ya utawala wa chi za kibepari ya kuathiri na kuamua juu ya uchumi na siasa ya nchi zinazoendelea kwa maslahi yao. Mshairi anagusia suala hili anapojadilijuu ya mataifa ya ulaya na jinsi yanavyozipangia nchi za kiafrika sera na utekelezaji wake. Katika ubeti wa  nne mshairi anasema:

“Maagizo tunapewa,

 Mipango tunapangiwa,

 Na amri tunatolewa”

4.    Mwanamke

1.      Namwona yu shambani,

Na jembe mikononi,

Analima

Mwanamama,

Mavuno si yake,

Ni ya mume wake.

2.      Namwona viwandani,

Pia maofisini,

Yu kazini,

Hamkani,

Anabaguliwa,

Na anonewa.

3.      Namwona yu nyumbani,

Mpishi wa jikoni,

Yaya yeye,

Dobi yeye,

Hakuna malipo

Likizo haipo.

4.      Namwona kitandani,

Yu uchi maungoni,

Ni mrembo,

Kama chombo,

Chenye ushawishi,

Mzima utashi.

5.      Namwona mkekani,

Yuwamo uzazini,

Apumua

Augua,

Kilio cha kite,

Cha mpiga pute.

6.      Kwa nini mwanamke,

Ni yeye peke yake,

Anyimwaye,

Heshimaye,

Haki anakosa,

Kwa kweli ni kosa.

Fani

Mtindo

Shairi la Mwanamke ni shairi la kisasa, mpangilio wake na idadi ya mistari havifungwi na kaida za kimapokeo.

Muundo

Idadi ya mistari katika shairi hili ni mistari sita (6). Hivyo  muundo wake ni Tarsidisa.

Dhamira

Kimsingi shairi hili linamuangaza mwanamke wa kiafrika na kujadili changamoto zinazomkabili katika maisha ya kila siku.

Dhamira kuu ni nafasi ya mwanamke katika jamii. Mshairi anamfafanua mwanamke wa kiafrika kama :

Ø  Mchapakazi: mwanamke wa kiafrika hujituma katika kazi za shamba na kazi nyingine lakini kipato hubaki kwa mumewe. Katika ubeti wa kwanza mshairi anasema:

       Namwona yu shambani,

Na jembe mikononi,

Analima

Mwanamama,

Mavuno si yake,

                   Ni ya mume wake

Ø  Kiumbe anayebaguliwa: Dhana hii inajitokeza hasa kwa wanawake waliopata nafasi ya kusoma na kuelimika. Baadhi ya wanajaimii huwabagua na kuwatenga wanawake walioelimika kwa kisingizio cha maringo. Mshairi analiona hili, katika ubeti wa pili (2) analifafanua na kuliweka bayana. Anasema:

Namwona viwandani,

Pia maofisini,

Yu kazini,

Hamkani,

Anabaguliwa,

Na anonewa.

Ø  Mama wa Nyumbani: Mshairi anamuonesha mwanamke wa kiafrika kama mama wa nyumbani, ambaye anafanya kazi nyingi bila mapumziko. Hali hii inasababishwa na mfumo dume katika jamii yetu. Mfumo huu unamkandamiza mwanamke na kumfanya kuwa mtu anayepaswa kufanya kazi za nyumbani pekee pasi kupata msaada kutoka kwa mwanaume. Katika ubeti wa tatu msshairi anasema:

       Namwona yu nyumbani,

Mpishi wa jikoni,

Yaya yeye,

Dobi yeye,

Hakuna malipo

Likizo haipo.

Ø  Chombo cha Starehe: Dhana hii imejengeka miongoni mwa wanajamii hususan wanaume. Wanaume wengi wanaamini kwamba mwanamke yupo kwa ajili ya kuwafurahisha wao kimwili. Mshairi analigusia suala hili na kuweka wazi namna mwanamke wa kiafrika anavyochukuliwa kama chombo cha starehe. Katika ubeti wanne anasema:

                          Namwona kitandani,

Yu uchi maungoni,

Ni mrembo,

Kama chombo,

Chenye ushawishi,

       Mzima utashi

Ø  Kiumbe Duni: Mwanamke wa kiafrika amekuwa akinyimwa haki zake za msingi na amekua akikosa namna kujitetea. Katika kulifichua na kuliweka wazi suala hili mshairi katika ubeti wa sita anasema:

      Kwa nini mwanamke,

Ni yeye peke yake,

Anyimwaye,

Heshimaye,

Haki anakosa,

Kwa kweli ni kosa.

 

Huku  kwetu watoto hawajui midoli. Bao la kuchimba chini ni moja ya mchezo ambao hupendwa na watoto.